Η Ιστορία της Δήλου είναι αξεδιάλυτα συνδεδεμένη με την Μυθολογία της, αφού θεωρούνταν ως ο γενέθλιος τόπος του Απόλλωνα, γιου του Δία, και της Αρτέμιδας, και, επομένως, τόπος ιερός. Ακόμα και η γεωγραφική της θέση είχε καθοριστεί με όρους μυθολογικούς, γιατί πριν καταστεί Δήλος (=Φανερή) είχε υπάρξει ένας βράχος που λεγόταν Ορτυγία και που έπλεε εδώ και κει, και έτσι η θέση της ήταν Άδηλος.
Ο Ποσειδώνας ήταν που αγκυροβόλησε τη Δήλο στην ξεχωριστή θέση της, στο μαθηματικό κέντρο του Αιγαίου και στο κέντρο του κύκλου των Κυκλάδων: Σχεδόν ισαπέχει από την χερσαία Ελλάδα στα βορειοδυτικά και τα νησιά Χίο και Ρόδο στα ανατολικά, την Κρήτη στα νότια και την Πελοπόννησο στα δυτικά. Η γεωγραφική της θέση τράβηξε το ενδιαφέρον των αρχαίων Ελλήνων, όπως έκαναν και άλλοι τόποι με το ίδιο γεωμετρικά σημαντική θέση σύμφωνα με τους πολύπλοκους μαθηματικούς τους υπολογισμούς, όπως π.χ. οι Δελφοί.
Με δεδομένη την θέση του νησιού, η δημιουργία αυτών των μύθων ήταν μόνο θέμα χρόνου. Και ακριβώς τότε ο Μύθος συναντά την Ιστορία, γιατί η γεωγραφική θέση της Δήλου την έκανε όντως πλούσια όπως είχε υποσχεθεί η μητέρα του Απόλλωνα, η Λητώ. Εκείνο που η Λητώ είχε αποτύχει να προβλέψει ήταν οι συμφορές και οι καταστροφές και η σκλαβιά και οι εκατόμβες θυμάτων που θα προξενούσε αυτός ακριβώς ο πλούτος, σε τέτοιο βαθμό που η Δήλος ερημώθηκε και δεν ξανακατοικήθηκε ποτέ πια για δύο χιλιετίες!
Ο Μύθος
Στις πρώτες μυθολογικές αναφορές η Δήλος εμφανίζεται ως ένας αφανής περιφερόμενος θαλασσινός βράχος που σχηματίστηκε όταν η Αστερία, αδελφή της Λητούς, μεταμορφώθηκε σε βράχο ενώ την καταδίωκε ο Δίας. Στη συνέχεια ο Δίας «ερωτεύτηκε» την ίδια τη Λητώ και όταν εκείνη έμεινε έγκυος, αντιμετώπισε την οργή της Ήρας, της γυναίκας του Δία, που δεν πίστεψε πως η Λητώ ήταν τελείως αθώα για το τσιλιμπούρδισμα του άντρα της. Η οργισμένη Ήρα συνωμότησε με τους άλλους θεούς να εμποδίσουν τη Λητώ να γεννήσει τα δίδυμα παιδιά της οπουδήποτε στη γη που φώτιζε ο ήλιος. Και όχι μόνο αυτό: πρόσταξε την Ειλείθυια, θεά του τοκετού, να αφήσει την Λητώ αβοήθητη. Η Ειλείθυια, πανάρχαια* αλλά ελάσσων θεά, έπρεπε να υπακούσει. Έτσι η άμοιρη Λητώ περιφερόταν χωρίς ελπίδα για βοήθεια και η ώρα της πλησίαζε.
Ο Δίας παρακάλεσε τον αδελφό του, τον Ποσειδώνα, να βοηθήσει να βρεθεί για τη Λητώ ένας οποιοσδήποτε τόπος για να γεννηθούν τα παιδιά του.
Ο Ποσειδώνας δεν ήθελε να έρθει σε ρήξη με τους υπόλοιπους θεούς ούτε να πατήσει την υπόσχεση που τους είχε δώσει, έτσι βρήκε το τέχνασμα να πάρει τον αθέατο βράχο, την Άδηλο, και να την αγκυροβολήσει σε μια καλοδιαλεγμένη θέση με τέσσερεις κολώνες από αλυσίδες φτιαγμένες από διαμαντένιους κρίκους σκληρούς σαν πέτρα. Μετά τη μετονόμασε σε Δήλο (=φανερή). Όσο απίστευτος και να μας φαίνεται σήμερα αυτός ο μύθος, στάθηκε αιτία για τον χαμό πολλών γενναίων αλλά άμυαλων κυνηγών θησαυρών μέσα στους αιώνες, που χάθηκαν προσπαθώντας να βρούν και να βγάλουν από το βυθό αυτές τις αμύθητης αξίας αλυσίδες!
