Κάτω από τις πολύβουες λεωφόρους και τις πολυκατοικίες της σημερινής Αθήνας, ένα δαιδαλώδες σύστημα αρχαίων ποταμών, παραποτάμων και χειμάρρων εξακολουθεί να ρέει στα έγκατα της πόλης.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις επιστημόνων, μέρη των χαμένων ποταμών τα οποία βρίσκονται κάτω από ελεύθερους χώρους της πρωτεύουσας θα μπορούσαν να αναδειχθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να προσφέρουν δροσιά το καλοκαίρι αλλά και να αναβαθμίσουν την ποιότητα ζωής των Αθηναίων.
Εκτός από ένα τμήμα της αρχαίας κοίτης του Κηφισού, η οποία τοποθετείται από αρχαιολόγους περίπου 1.200 μέτρα ανατολικά της σημερινής στο ύψος του Ρέντη, καθώς και ολόκληρα τα ποτάμια του Ιλισού και του Ηριδανού
τουλάχιστον πέντε παραπόταμοι, χείμαρροι και αρχαία ρέματα βρίσκονται κάτω από το Παγκράτι, την Κυψέλη, το Πεδίον του Άρεως, την πλατεία Αττικής και το Γηροκομείο Αμπελοκήπων. Όμως και τμήματα των τριών κύριων ποταμών της Αρχαίας Αθήνας μπορούν να καταστούν εκμεταλλεύσιμα, όπως ήδη έχει γίνει με τον Ηριδανό, του οποίου τμήμα διαπερνά το Σύνταγμα, το Μοναστηράκι και τον Κεραμεικό.
Τα φορτία νερού
«Σίγουρα, τα αρχαία ποτάμια, όπως και οι παραπόταμοι και χείμαρροι είχαν παλαιότερα πολύ μεγαλύτερα φορτία νερού απ΄ ό,τι σήμερα. Βέβαια ακόμα και εκείνα τα χρόνια η παροχέτευσή τους θα ήταν μικρότερη κατά το καλοκαίρι.
Όμως, σήμερα είναι πολύ πιθανό οι θερινές παροχές των αρχαίων ποταμών να είναι ελάχιστες καθώς οι βροχοπτώσεις του χειμώνα λόγω της τσιμεντοποίησης χάνονται στη θάλασσα από τους αγωγούς ομβρίων υδάτων και έτσι δεν τροφοδοτούνται οι υδροφορείς των ποταμών», αναφέρει ο κ. Νίκος Μάμασης από το Τμήμα Αξιοποίησης Υδάτινων Πόρων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
«Ωστόσο, αν παρθεί η απόφαση να αξιοποιήσουμε τις αρχαίες κοίτες για την αναψυχή των πολιτών και τον δροσισμό συγκεκριμένων σημείων της πόλης το καλοκαίρι, υπάρχουν τρόποι να αυξήσουμε τις ποσότητες του νερού που ρέει σε αυτές είτε μέσω ανακύκλωσης υδάτων είτε μέσω τεχνητού εμπλουτισμού», επισημαίνει ο κ. Κουτσογιάννης, αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Αξιοποίησης Υδάτινων Πόρων ΕΜΠ.
Αθήνα, η πόλη με τα κρυφά ποτάμια και τα υπόγεια νερά
Η οδός Ριζάρη, η λεωφόρος Συγγρού, η Ηρώδου Αττικού, η Λεωφόρος Αλεξάνδρας, στέκουν κυριολεκτικά επάνω σε νερά ρυακιών και χειμάρρων
Παρόλο που είμαστε η μοναδική Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που δεν κυλά ποτάμι στην καρδιά της πόλης μην πιστεύετε πως η Αθήνα είναι μέρος ξερό και άνυδρο. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει. Στα σπλάχνα της τρέχουν εκατοντάδες ρυάκια και τρία ποτάμια που μέχρι πριν λίγες δεκαετίες τουλάχιστον μερικά κομμάτια τους ήταν εμφανή. Ποτάμια και ρέματα είναι μεν μπαζωμένα αλλά εξακολουθούν και ρέουν υπογείως διατρέχοντας την πόλη. Μάλιστα είναι αυτά που προκάλεσαν και τις πρόσφατες διαβρώσεις στη γραμμή του τραμ που περνά πάνω από τον Ιλισό και πλέον σήμερα είναι επικίνδυνες.
Ο Ιλισός είναι αυτός που περνά ορμητικά και κάτω από τα υπόγεια της Εθνικής Πινακοθήκης. Μάλιστα πριν από λίγα χρόνια, το 2013, ανακαλύφθηκε ότι την αίθουσα περιοδικών εκθέσεων και τις αποθήκες τής υπό ανακαίνιση Πινακοθήκης, σύμφωνα με ένα λάθος της μελέτης, τις περιέβαλε ο Ιλισός σε βάθος από 4,5 έως 7,7 μέτρα (ανάλογα με την κλίση του εδάφους), δηλαδή τουλάχιστον οκτώ μέτρα πιο πάνω από τις εκτιμήσεις της αρχικής γεωτεχνικής μελέτης (που υπολόγιζε τον υδροφόρο ορίζοντα σε βάθος 15,85 έως 24,7 μέτρα).
Η πηγή της Καλλιρόης στην Αθήνα
Τα προβλήματα από τα νερά στην Αθήνα δημιουργούνται εδώ και πολλά χρόνια από τα άφθονα στο υπέδαφός της ύδατα, μάλιστα πριν από έναν αιώνα οι Αρσακειάδες για να περάσουν από την πλευρά της Φιλεκπαιδευτικής εταιρείας στην οδό Σοφοκλέους περνούσαν μια μικρή γέφυρα. Η γέφυρα περνούσε επάνω από το ρέμα στη θέση του οποίου σήμερα βρίσκεται η οδός Σταδίου και ένωνε την Αθήνα. Αξιοσημείωτο ήταν όταν μια φοβερή καταιγίδα παρέσυρε το 1852 τη γέφυρα, με αποτέλεσμα να κοπεί η πρωτεύουσα στα δύο.
Το ρέμα μπαζώθηκε, η Σταδίου έγινε μεγάλος δρόμος όμως το νερό δε σταμάτησε να κυλάει υπόγεια και σήμερα σε πολλά μεγάλα κτίρια τα νερά του ποταμού της οδού Σταδίου αντλούνται με ειδικά υδραυλικά συστήματα, προκειμένου να μην πλημμυρίσουν τα υπόγειά τους. Η Αθήνα είναι πλούσια σε υπόγεια νερά, κάτι που άλλες πόλεις του κόσμου θα είχαν εκμεταλλευθεί αξιοποιώντας τα.
Η γέφυρα του Ιλισσού ποταμού. Στο βάθος διακρίνεται ο χώρος του Παναθηναϊκού Σταδίου
Η οδός Ριζάρη, η λεωφόρος Συγγρού, η Ηρώδου Αττικού, η Λεωφόρος Αλεξάνδρας, -εκεί μάλιστα τα νερά αναβλύζουν από τα θεμέλια του Αρείου Πάγου στέκουν κυριολεκτικά επάνω σε νερά ρυακιών και χειμάρρων.
Η Αθήνα έχει ένα ποτάμι, πολυτραγουδισμένο, το οποίο κινείται υπογείως μέχρι και σήμερα. Πρόκειται για τον ποταμό Ιλισό, ο οποίος πηγάζει από τον Υμηττό και περνάει μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο. Μάλιστα εκεί υπήρχε μια γέφυρα που είχε ανακατασκευαστεί το 1896, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι θεατές των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.
Το ποτάμι κατευθυνόταν προς το Φάληρο, ανάμεσα από τους λόφους του Φιλοπάππου και της Σικελίας. Από την αρχαιότητα και μέχρι τον 20ό αιώνα ο Ιλισός ήταν παραπόταμος του Κηφισού. Κατά τη διάρκεια των έργων κάλυψης το ποτάμι εξετράπη και δημιουργήθηκε νέα κοίτη, κάτω από την λεωφόρο Παναγή Τσαλδάρη στα όρια των Δήμων Μοσχάτου και Καλλιθέας, η οποία εκβάλλει στο μέσο του Φαληρικού όρμου.
H εκβολή του Ιλισού είναι ένας σημαντικός σταθμός για τα πουλιά κατά τη διάρκεια της αποδημίας τους
Στον «Φαίδρο» του Πλάτωνα υπάρχουν στοιχεία για τη φύση και το τοπίο του Ιλισού. Ο Σωκράτης, αφού περνούσε ξυπόλυτος μέσα από την κοίτη του ποταμού, που είχε λίγα αλλά «χαρίεντα και διαφανή» νερά, γιατί ήταν καλοκαίρι, καθόταν στον ίσκιο ενός μεγάλου πλατανιού με συντροφιά το αδιάκοπο τραγούδι των τζιτζικιών και το θρόισμα των φύλλων από τη δροσερή πνοή του ανέμου. Στο τοπίο του «Φαίδρου» με την «αμφιλαφή και υψηλήν πλάτανον» υπήρχε και μικρή αλλά «χαριεστάτη πηγή μόλα ψυχρού ύδατος» και μεγάλη και σύσκια λυγαριά, που με τα άνθη της ευωδίαζε τον αέρα.
Το ποτάμι, εδώ και χρόνια έχει καλυφθεί. Στην περιοχή όμως της Αγ. Φωτεινής ένα μικρό κομμάτι του παραμένει ανοιχτό, έτσι μπορεί κανείς να απολαύσει τις μυρωδιές από τις λυγαριές και τις ροδοδάφνες. Στον παχύ ίσκιο των πλατανιών, ακόμη και σήμερα, ακούγονται την άνοιξη τ’ αηδόνια να κελαηδούν και το καλοκαίρι τα τζιτζίκια αδιάκοπα να τραγουδούν. Υπάρχουν και χαλκογραφίες περιηγητών που δείχνουν πελαργούς να φωλιάζουν πάνω σε αρχαία ερείπια μέσα στην πόλη της Αθήνας.
Αυτά αναφέρει ο ερευνητής Βασίλης Κουτούζης, λέγοντας ακόμα πως η εκβολή του Ιλισού είναι ένας σημαντικός σταθμός για τα πουλιά κατά τη διάρκεια της αποδημίας τους. Στην περιοχή, κατά καιρούς, έχουν καταμετρηθεί από διάφορους ορνιθολόγους 120 είδη πουλιών, μερικά από τα οποία μάλιστα είναι πολύ σπάνια σήμερα στην Αττική. Έχουν παρατηρηθεί πολλά Χαραδριόμορφα, Ποταμοσφυρίκτες (Charadrius dubius), Κορμοράνοι, Αλκυόνες (Alcedo atthis), Τσικνιάδες, Χήνες, Στρουθιόμορφα, και Αρπακτικά ακόμη.
Ο Ναός του Ολυμπίου Διός από την πηγή της Καλλιρρόης στην Αθήνα. Στο πρώτο επίπεδο η γέφυρα του Ιλισσού
Μπορεί οι Αθηναίοι να τραγούδησαν τον Ιλισό όμως το μεγάλο ποτάμι της πόλης ήταν ο Κηφισός. Οι πηγές του Κηφισού βρίσκονται στις βορειοδυτικές πλευρές της Πεντέλης κοντά στην Κηφισιά, στην οποία άλλωστε έδωσε και το όνομά του. Ένα μεγάλο μέρος της κοίτης του είναι ορατό μέχρι και σήμερα και εκβάλλει στο Φάληρο. Ο Κηφισός έχει όλες τις εποχές νερό. Οι πηγές από την Πεντέλη σχηματίζουν ένα άλλο ποτάμι, που στο Χαλάνδρι ονομάζεται «Ρεματιά» και στη Νέα Ιωνία «Ποδονίφτης». Ενώνεται με την κυρίως κοίτη του Κηφισού, στο τέρμα της Πατησίων στην περιοχή της Νέας Χαλκηδόνας. Ο Ποδονίφτης είχε προκαλέσει τις τρομερές πλημμύρες του 1995.
Άλλο ποτάμι της Αθήνας είναι ο Ηριδανός που διαπερνά υπογείως το κέντρο της Αθήνας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Πηγάζει από τον Λυκαβηττό, περνάει κάτω από την πλατεία Συντάγματος (και κάτω από το… υπουργείο Οικονομικών) και ξαναβγαίνει στην επιφάνεια στην οδό Ερμού μέσα στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού.
Τοπίο στον Κηφισό, Αθήνα
Σκηνή διασκέδασης στις πηγές του ποταμού Κηφισού στην Πεντέλη
Στην αρχαία Αθήνα, ο Ηριδανός συναντούσε τον περίβολο των τειχών στην περιοχή της σημερινής πλατείας Συντάγματος. Το ότι πηγάζει από τον Λυκαβηττό το γνωρίζουμε από αναφορά του Στράβωνα. Ο Ηριδανός καλύφθηκε κατά την ρωμαϊκή εποχή, στο τμήμα του που διαπερνούσε την αρχαία πόλη.
Σήμερα έχει μία ορατή κοίτη, μήκους 50 μέτρων, μέσα στον Κεραμεικό, όπου η επιφάνεια του αρχαιολογικού χώρου είναι τρία μέτρα χαμηλότερη από το επίπεδο του εδάφους της σημερινής πόλης. Μετά τον Κεραμεικό το ποτάμι, που διατηρεί κι ένα σπάνιο είδος μικρών ψαριών, χάνεται κάτω από την οδό Πειραιώς.
Στο λεκανοπέδιο της Αθήνας έχουν μετρηθεί και 700 ρέματα από τα οποία φαίνονται μόνο τα 70. Σε έντονες βροχοπτώσεις γίνονται χείμαρροι και προξενούν καταστροφέςelculture.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου