Οι ευρωεκλογές και ο πραγματικός ηγέτης της ΕΕ
του Wolfgang Münchau
Ο αναβαθμισμένος στα χαρτιά ρόλος του ευρωκοινοβουλίου και ποιος
πραγματικά κινεί τα νήματα στην Ευρώπη. Γιατί η αναμενόμενη οργή των
πολιτών δείχνει ανίσχυρη να διαμορφώσει νέα δεδομένα στην ΕΕ.
Τα λόγια του Herman Van Rompuy, προέδρου του Συμβουλίου της
Ευρώπης, όπως εμφανίστηκαν σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Süddeutsche
Zeitung, είναι ταυτόχρονα εξοργιστικά και αληθινά.
Επίσης, χτυπάνε ακριβώς στην καρδιά του βασικού ζητήματος για την
ευρωπαϊκή πολιτική, ενόψει των εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αυτό
το μήνα: Πού βρίσκεται η πραγματική εξουσία. Στο κοινοβούλιο ή, όπως και στο παρελθόν, στο Συμβούλιο της Ευρώπης –τους επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων- όπως τόσο λακωνικά το έθεσε ο κ. Van Rompuy;
Η μεγαλύτερη ειρωνεία στην Ε.Ε. είναι ότι, με κάθε νέα συνθήκη, οι τυπικές εξουσίες του κοινοβουλίου αυξάνονται, αλλά στην πραγματικότητα το Συμβούλιο γίνεται ακόμη πιο δυνατό.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει επίσης χάσει σε εξουσία και θέση. Αυτή η μεταβολή δυνάμεων εγείρει τρία ερωτήματα: Γιατί έγινε, πόση σημασία έχει και είναι αναστρέψιμη;
Γιατί έγινε; Η επίσημη απάντηση είναι από κακοτυχία. Η κρίση στην ευρωζώνη ήταν το κυρίαρχο γεγονός των τελευταίων 5 ετών. Η ευρωπαϊκές συμφωνίες δεν έδιναν στους ευρωπαϊκούς θεσμούς την εξουσία να κάνουν τίποτα αρμόζον, όπως να δημιουργήσουν νέους μηχανισμούς ή να αντικαταστήσουν μη λειτουργικούς κανόνες με νέους. Το συμβούλιο εκλήθη να καλύψει εξ ορισμού αυτό το κενό εξουσίας. Έστησε τον European Stability Mechanism "εκτός συνθήκης", όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται στις Βρυξέλλες. Αυτό σημαίνει ότι ο ESM δεν είναι επίσημα ευρωπαϊκός θεσμός. Η νομική του βάση αποτελεί ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ των κρατών.
Η τραπεζική ένωση είναι ένα άλλο παράδειγμα. Κάποια κομμάτια της υπάρχουν μέσα στην συνθήκη, κάποια όχι.
Αυτή η επίσημη εξήγηση όμως είναι ωστόσο αποπροσανατολιστική. Η πραγματική εξουσία δεν είναι η επίσημη εξουσία. Στο παρελθόν η Κομισιόν είχε την μεγαλύτερη δύναμή της, όταν πρωταγωνιστούσε στις μεγάλες διαβουλεύσεις. Αυτό έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990, μέχρι την συμφωνία του Μάαστριχτ, που έθεσε την βάση για το ευρώ. Η Κομισιόν δεν είχε την αρμοδιότητα τότε από τον νόμο. Απλά το έκανε. Ο βασικός της ρόλος ήταν να παρέχει πολιτική ηγεσία, όταν δεν το έκανε κανένας άλλος. Πέτυχε γιατί συνιστούσε συμμαχίες.
Η αποτυχία των τελευταίων ετών είναι διανοητική. Όταν χτύπησε η κρίση, οι θεσμοί της Ευρώπης δεν είχαν κανένα σενάριο στα χέρια. Θυμάμαι μια συνάντησή μου με ανώτατο Ευρωπαίο αξιωματούχο, αμέσως μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η βασική του έγνοια ήταν η επίπτωση που θα είχε τυχόν πακέτο τραπεζικής διάσωσης στην ευρωπαϊκή στρατηγική ανταγωνισμού. Ούτε καν που σκεφτόταν για την ασφάλιση καταθέσεων ή την κοινή εποπτεία. Ούτε είχε κανένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης στο συρτάρι του.
Εχει σημασία; Έτσι πιστεύω. Το συμβούλιο έχει αποδειχθεί πιο ελαστικό στην κρίση απ' όσο αναμενόταν, αλλά δεν ανταπεξήλθε στις ανάγκες. Το μόνο που έκανε ήταν να συμφωνήσει στα ελάχιστα που ήταν απαραίτητα για να συνεχιστεί το σόου.
Η λαϊκή δυσαρέσκεια ενάντια σε αυτό το άμορφο πολιτικό νέφος που ονομάζεται Βρυξέλλες, δεν πρέπει να προκαλέσει έκπληξη. Οι ψηφοφόροι δεν ενδιαφέρονται για τις δια-θεσμικές αντιπαλότητες. Διαμαρτύρονται ενάντια στις κακές πολιτικές που έχουν επιφέρει λιτότητα, υψηλή ανεργία και χαμηλές επενδύσεις. Το σύστημα των ισορροπιών και ελέγχων μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών έχει ξεφύγει και αυτό με τη σειρά του επιδεινώνει τις κακές στρατηγικές. Η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο είναι οι εταίροι μειοψηφίας της ομάδας, ορατοί και ηχηροί, αλλά στο λάθος δωμάτιο.
Είναι αναστρέψιμη η μεταβολή της εξουσίας; Μέχρι πρόσφατα, πίστευα ότι θα μπορούσε. Μετά το πρόσφατο φιάσκο της τραπεζικής ένωσης δεν είμαι πλέον και τόσο σίγουρος. Το συμβούλιο συμφώνησε στην νομοθεσία για το ταμείο τραπεζικών εκκαθαρίσεων τον Δεκέμβριο. Η νομοθεσία στην συνέχεια αργοσύρθηκε προς την ευρωβουλή και τέλος σε μια δια-θεσμική διαδικασία συμβιβασμού. Εκεί ήταν που υπέκυψε το κοινοβούλιο. Το σχέδιο νόμου, όπως αρχικά συμφωνήθηκε στο συμβούλιο, είχε ελαττώματα.
Πολλά ήταν εξοργιστικά. Ένα ήταν μοιραίο. Ήταν η έλλειψη πρόβλεψης αντιμετώπισης μιας μεταδοτικής τραπεζικής κρίσης, που ήταν και το όλο νόημα της νομοθεσίας. Η Γερμανία απέκλεισε την ύπαρξη οποιουδήποτε δημοσιονομικού αλεξίπτωτου και οι άλλοι υπουργοί απρόθυμα δέχτηκαν την θέση του Βερολίνου.
Γιατί όμως το αποδέχτηκε αυτό το κοινοβούλιο; Αντί να προκαλέσει το συμβούλιο σε αυτό το σημαντικό θέμα, επικεντρώθηκε σε άλλα, ήσσονος σημασίας θέματα διαφωνίας, όπως το ποιος παίρνει ποιες αποφάσεις, ποιος και πότε επιτρέπεται να συμμετέχει σε κάθε συνάντηση- όλα τα πράγματα με τα οποία έχουν εμμονή οι Βρυξέλλες. Όταν εξασφάλισαν κάποιες «καλλωπιστικές» παραχωρήσεις μετά από 16 ώρες διαπραγματεύσεων, δήλωσαν νικητές. Αρκετοί Ευρωβουλευτές σήμερα ισχυρίζονται ότι οι φορολογούμενοι δεν χρειάζεται πλέον να διασώζουν τράπεζες. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν ισχύει. Κατ' εμέ, έχασαν την αξιοπιστία τους εκείνη την στιγμή.
Ωστόσο στα χαρτιά, το κοινοβούλιο γίνεται πιο σημαντικό. Μια από τις πολλές αλλαγές που συμφωνήθηκαν στην Συνθήκη της Λισσαβόνας το 2009 είναι το νέο δικαίωμα της ευρωβουλής να ψηφίσει για τον επόμενο πρόεδρο της Κομισιόν. Για αυτό τα κόμματα έχουν διορίσει τους Spitzenkandidaten τους– τους υποψηφίους τους για την αρμοδιότητα.
Εάν το αποτέλεσμα θα είναι μια πιο συγκεντρωμένη και πιο διορατική Κομισιόν, τότε καλώς. Δεν είμαι όμως βέβαιος ότι αυτό θα είναι το αποτέλεσμα. Αυτό που περιμένω είναι ότι η τελική εξουσία θα παραμείνει με το συμβούλιο εξαιτίας της πολιτικής δυναμικής στην ΕΕ. Φοβάμαι ότι ο κ. Van Rompuy έχει δίκιο. Αυτές οι Ευρωεκλογές, δυστυχώς, δεν είναι καθόλου σημαντικές.
Η μεγαλύτερη ειρωνεία στην Ε.Ε. είναι ότι, με κάθε νέα συνθήκη, οι τυπικές εξουσίες του κοινοβουλίου αυξάνονται, αλλά στην πραγματικότητα το Συμβούλιο γίνεται ακόμη πιο δυνατό.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει επίσης χάσει σε εξουσία και θέση. Αυτή η μεταβολή δυνάμεων εγείρει τρία ερωτήματα: Γιατί έγινε, πόση σημασία έχει και είναι αναστρέψιμη;
Γιατί έγινε; Η επίσημη απάντηση είναι από κακοτυχία. Η κρίση στην ευρωζώνη ήταν το κυρίαρχο γεγονός των τελευταίων 5 ετών. Η ευρωπαϊκές συμφωνίες δεν έδιναν στους ευρωπαϊκούς θεσμούς την εξουσία να κάνουν τίποτα αρμόζον, όπως να δημιουργήσουν νέους μηχανισμούς ή να αντικαταστήσουν μη λειτουργικούς κανόνες με νέους. Το συμβούλιο εκλήθη να καλύψει εξ ορισμού αυτό το κενό εξουσίας. Έστησε τον European Stability Mechanism "εκτός συνθήκης", όπως έχει καθιερωθεί να λέγεται στις Βρυξέλλες. Αυτό σημαίνει ότι ο ESM δεν είναι επίσημα ευρωπαϊκός θεσμός. Η νομική του βάση αποτελεί ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ των κρατών.
Η τραπεζική ένωση είναι ένα άλλο παράδειγμα. Κάποια κομμάτια της υπάρχουν μέσα στην συνθήκη, κάποια όχι.
Αυτή η επίσημη εξήγηση όμως είναι ωστόσο αποπροσανατολιστική. Η πραγματική εξουσία δεν είναι η επίσημη εξουσία. Στο παρελθόν η Κομισιόν είχε την μεγαλύτερη δύναμή της, όταν πρωταγωνιστούσε στις μεγάλες διαβουλεύσεις. Αυτό έγινε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990, μέχρι την συμφωνία του Μάαστριχτ, που έθεσε την βάση για το ευρώ. Η Κομισιόν δεν είχε την αρμοδιότητα τότε από τον νόμο. Απλά το έκανε. Ο βασικός της ρόλος ήταν να παρέχει πολιτική ηγεσία, όταν δεν το έκανε κανένας άλλος. Πέτυχε γιατί συνιστούσε συμμαχίες.
Η αποτυχία των τελευταίων ετών είναι διανοητική. Όταν χτύπησε η κρίση, οι θεσμοί της Ευρώπης δεν είχαν κανένα σενάριο στα χέρια. Θυμάμαι μια συνάντησή μου με ανώτατο Ευρωπαίο αξιωματούχο, αμέσως μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. Η βασική του έγνοια ήταν η επίπτωση που θα είχε τυχόν πακέτο τραπεζικής διάσωσης στην ευρωπαϊκή στρατηγική ανταγωνισμού. Ούτε καν που σκεφτόταν για την ασφάλιση καταθέσεων ή την κοινή εποπτεία. Ούτε είχε κανένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης στο συρτάρι του.
Εχει σημασία; Έτσι πιστεύω. Το συμβούλιο έχει αποδειχθεί πιο ελαστικό στην κρίση απ' όσο αναμενόταν, αλλά δεν ανταπεξήλθε στις ανάγκες. Το μόνο που έκανε ήταν να συμφωνήσει στα ελάχιστα που ήταν απαραίτητα για να συνεχιστεί το σόου.
Η λαϊκή δυσαρέσκεια ενάντια σε αυτό το άμορφο πολιτικό νέφος που ονομάζεται Βρυξέλλες, δεν πρέπει να προκαλέσει έκπληξη. Οι ψηφοφόροι δεν ενδιαφέρονται για τις δια-θεσμικές αντιπαλότητες. Διαμαρτύρονται ενάντια στις κακές πολιτικές που έχουν επιφέρει λιτότητα, υψηλή ανεργία και χαμηλές επενδύσεις. Το σύστημα των ισορροπιών και ελέγχων μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμών έχει ξεφύγει και αυτό με τη σειρά του επιδεινώνει τις κακές στρατηγικές. Η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο είναι οι εταίροι μειοψηφίας της ομάδας, ορατοί και ηχηροί, αλλά στο λάθος δωμάτιο.
Είναι αναστρέψιμη η μεταβολή της εξουσίας; Μέχρι πρόσφατα, πίστευα ότι θα μπορούσε. Μετά το πρόσφατο φιάσκο της τραπεζικής ένωσης δεν είμαι πλέον και τόσο σίγουρος. Το συμβούλιο συμφώνησε στην νομοθεσία για το ταμείο τραπεζικών εκκαθαρίσεων τον Δεκέμβριο. Η νομοθεσία στην συνέχεια αργοσύρθηκε προς την ευρωβουλή και τέλος σε μια δια-θεσμική διαδικασία συμβιβασμού. Εκεί ήταν που υπέκυψε το κοινοβούλιο. Το σχέδιο νόμου, όπως αρχικά συμφωνήθηκε στο συμβούλιο, είχε ελαττώματα.
Πολλά ήταν εξοργιστικά. Ένα ήταν μοιραίο. Ήταν η έλλειψη πρόβλεψης αντιμετώπισης μιας μεταδοτικής τραπεζικής κρίσης, που ήταν και το όλο νόημα της νομοθεσίας. Η Γερμανία απέκλεισε την ύπαρξη οποιουδήποτε δημοσιονομικού αλεξίπτωτου και οι άλλοι υπουργοί απρόθυμα δέχτηκαν την θέση του Βερολίνου.
Γιατί όμως το αποδέχτηκε αυτό το κοινοβούλιο; Αντί να προκαλέσει το συμβούλιο σε αυτό το σημαντικό θέμα, επικεντρώθηκε σε άλλα, ήσσονος σημασίας θέματα διαφωνίας, όπως το ποιος παίρνει ποιες αποφάσεις, ποιος και πότε επιτρέπεται να συμμετέχει σε κάθε συνάντηση- όλα τα πράγματα με τα οποία έχουν εμμονή οι Βρυξέλλες. Όταν εξασφάλισαν κάποιες «καλλωπιστικές» παραχωρήσεις μετά από 16 ώρες διαπραγματεύσεων, δήλωσαν νικητές. Αρκετοί Ευρωβουλευτές σήμερα ισχυρίζονται ότι οι φορολογούμενοι δεν χρειάζεται πλέον να διασώζουν τράπεζες. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν ισχύει. Κατ' εμέ, έχασαν την αξιοπιστία τους εκείνη την στιγμή.
Ωστόσο στα χαρτιά, το κοινοβούλιο γίνεται πιο σημαντικό. Μια από τις πολλές αλλαγές που συμφωνήθηκαν στην Συνθήκη της Λισσαβόνας το 2009 είναι το νέο δικαίωμα της ευρωβουλής να ψηφίσει για τον επόμενο πρόεδρο της Κομισιόν. Για αυτό τα κόμματα έχουν διορίσει τους Spitzenkandidaten τους– τους υποψηφίους τους για την αρμοδιότητα.
Εάν το αποτέλεσμα θα είναι μια πιο συγκεντρωμένη και πιο διορατική Κομισιόν, τότε καλώς. Δεν είμαι όμως βέβαιος ότι αυτό θα είναι το αποτέλεσμα. Αυτό που περιμένω είναι ότι η τελική εξουσία θα παραμείνει με το συμβούλιο εξαιτίας της πολιτικής δυναμικής στην ΕΕ. Φοβάμαι ότι ο κ. Van Rompuy έχει δίκιο. Αυτές οι Ευρωεκλογές, δυστυχώς, δεν είναι καθόλου σημαντικές.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου