Δύο θαυμάσιες κρήνες, που σώζονται σε καλή κατάσταση, κοσμούν την αρχαία Μεσσήνη.
Η μία είναι η κρήνη της Κλεψύδρας από την οποία πηγάζουν τα νερά του ιερού όρους της Ιθώμης και στην οποία, σύμφωνα με την μεσσηνιακή μυθολογία, οι νύμφες Ιθώμη και Νέδα έλουσαν τον νεογέννητο Δία.
Η κρήνη της Κλεψύδρας τροφοδοτούσε με υπόγειο αγωγό την μνημειώδη κρήνη της Αρσινόης που βρίσκεται ανάμεσα στο θέατρο και την αγορά και η οποία με την σειρά της τροφοδοτούσε με νερό ολόκληρη την αρχαία Μεσσήνη
Κρήνη Αρσινόη
Το μεγάλο κρηναίο οικοδόμημα, που αποκαλύφθηκε μεταξύ του Θεάτρου και της μεγάλης βόρειας στοάς της Αγοράς της Μεσσήνης, ταυτίζεται με την Κρήνη Αρσινόη, για την οποία μας πληροφορεί ο Παυσανίας. Σύμφωνα με αυτόν, η Κρήνη πήρε το όνομά της από την Αρσινόη, κόρη του μυθικού βασιλιά της Μεσσηνίας Λεύκιππου και μητέρα του Ασκληπιού. Η κατασκευή της ανάγεται στα τέλη του -3ου αι., ενώ μετατροπές και επισκευές στο οικοδόμημα πραγματοποιήθηκαν κατά τον +1ο και +3ο αι.
Κρήνη Αρσινόη: Σχεδιαστική αναπαράσταση
Η Κρήνη Αρσινόη αποτελείται από επιμήκη δεξαμενή μήκους περίπου 40μ., που βρίσκεται μπροστά από αναλημματικό τοίχο. Ανάμεσα στη δεξαμενή και στο ανάλημμα υπήρχε αβαθής στοά από ιωνικούς ημικίονες. Στο μέσον ακριβώς της επιμήκους δεξαμενής αποκαλύφθηκε ημικυκλικό βάθρο, όπου είχε ανιδρυθεί γλυπτική σύνθεση (σύνταγμα) από χάλκινους ανδριάντες. Χαμηλότερα από την επιμήκη δεξαμενή υπήρχαν δύο ακόμη δεξαμενές συμμετρικά τοποθετημένες, δεξιά και αριστερά από πλακόστρωτο αίθριο.
Στα τέλη του +3ου αι. (α' οικοδομική φάση) δωρική κιονοστοιχία έκλεινε την πρόσοψη της κρήνης, η οποία, σύμφωνα με τις επιγραφές, καταργήθηκε στα χρόνια του Νέρωνα (β' οικοδομική φάση, +1ος αι.). Σωζόμενη επιγραφή επιβεβαιώνει την ταύτιση της κρήνης με το κτίσμα που περιγράφει ο Παυσανίας, και υποδεικνύει, ότι στην ημικυκλική εξέδρα της επάνω επιμήκους δεξαμενής πρέπει να είχαν στηθεί χάλκινα αγάλματα της οικογένειας του Αυγούστου.
Αρχαία Μεσσήνη: Η Κρήνη της Αρσινόης
Στα τέλη του +3ου αι. ανάγεται η γ΄ και τελευταία οικοδομική φάση επισκευών και μετατροπών του κρηναίου οικοδομήματος. Τότε προστέθηκαν δύο τετράγωνοι πρόβολοι (πόδια), που προεξέχουν συμμετρικά στα άκρα του κτίσματος. Για την προσθήκη αυτή χρησιμοποιήθηκε οικοδομικό υλικό από το ανάλημμα του γειτονικού Θεάτρου στους χρόνους του Διοκλητιανού (+284/ +305).
Στο πλαίσιο της γενικότερης οικονομικής κατάρρευσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της επιδείνωσης που επήλθε στη ζωή της πόλης από σεισμούς και βαρβαρικές επιδρομές, η Κρήνη Αρσινόη ακολουθεί την τύχη των υπολοίπων δημόσιων και ιερών οικοδομημάτων της Μεσσήνης, τα οποία εγκαταλείφθηκαν γύρω στο +360/370.
Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα, το ανατολικό τμήμα της Κρήνης παρέμεινε στη θέση του, και χρησιμοποιήθηκε και κατά την Πρωτοχριστιανική περίοδο. Μετά από απουσία δραστηριότητας στο χώρο για μεγάλο χρονικό διάστημα, η περιοχή της Κρήνης και του γειτονικού Θεάτρου κατοικείται πάλι από τις αρχές του +10ου αι. και εξής.
Η Αρσινόη, κόρη του Λευκίππου και μητέρα του Ασκληπιού, κατά τη μεσσηνιακή παράδοση, έχαιρε ηρωικών τιμών όπως υποδηλώνουν οι βωμοί που βρίσκονται μπροστά στην μνημειώδη κρήνη της αρχαίας Μεσσήνης που φέρει το όνομά της.
Αρχαία Μεσσήνη: Η Κρήνη της Αρσινόης
Η Αρχαία πηγή Κλεψύδρα:
Η πηγή Κλεψύδρα με το τρεχούμενο νερό μέσα στο σημερινό χωριό Μαυρομάτι, δίπλα στο υστεροβυζαντινό εκκλησάκι του Άη Γιάννη του Ριγανά, ταυτίζεται με την αρχαία Κρήνη Κλεψύδρα.
Πολλοί αρχαιολόγοι και άλλοι ιστορικοί ερευνητές, αμφισβητούσαν πριν από λίγα χρόνια την πιθανότητα η κρήνη να είναι η ίδια πηγή με αυτήν που αναφέρει ο αρχαίος περιηγητής και γεωγράφος, ο Παυσανίας, και συγγραφέας των «Μεσσηνιακών». Σήμερα, όμως, χάρη στις πρόσφατες μελέτες δυο επιτελών του αρχαιολόγου Πέτρου Θέμελη, του γεωλόγου Ε. Καμπούρογλου και της αρχιτέκτονος Σπ. Κυρίτση, έχει αποδειχτεί η ταύτιση της κρήνης του χωριού με την αρχαία Κλεψύδρα του Παυσανία. Το νερό της κατερχόμενο μέσω αγωγού κατέληγε στο «Κρηναίο Οικοδόμημα», της Κρήνης Αρσινόης, στην αρχή της αρχαίας Αγοράς και στη συνέχεια στο Θέατρο και σε άλλα χτίσματα του αρχαιολογικού χώρου. Ο αρχαίος περιηγητής μας πληροφορεί επίσης ότι, όταν οι Κουρήτες απήγαγαν τον Δία - βρέφος σώζοντάς τον από την οργή του πατέρα του Κρόνου, τον παρέδωσαν στις τοπικές νύμφες Ιθώμη και Νέδα. Αυτές έλουσαν το βρέφος στην πηγή, η οποία ονομάστηκε Κλεψύδρα (κλέπτω + ύδωρ) σε ανάμνηση της απαγωγής / κλοπής του Διός-παιδός.
Η Κρήνη Κλεψύδρα, όπως αποτυπώθηκε σε χαλκογραφία της εποχής, κατά την οποία εργάστηκε στη Μεσσήνη η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή του Μορέως, υπό τον Abel Blouet. Η σημερινή άποψη παρουσιάζει τα υπολείμματα της τοιχοδομίας της Κρήνης, όπως διασώζονται σήμερα στο σύγχρονο οικισμό του Μαυροματίου, κοντά στο βυζαντινό εκκλησάκι του Άη Γιάννη του Ριγανά.
Η αρχαία κρήνη είχε μνημειακές διαστάσεις, αλλά τα αρχιτεκτονικά μέλη της έχουν πλέον ενσωματωθεί σε νεότερες κατασκευές. Κατά τις ανασκαφές στο χώρο αυτό διαπιστώθηκε ότι το οικοδόμημα αποτελείτο από μεγάλο προστώο (6 Χ 12 μ. περίπου). Από αυτό σωζόταν τμήμα του στυλοβάτη και μεγάλο τμήμα από το υπόστρωμα της πλακόστρωσης, η οποία ήταν κατασκευασμένη από επιμελημένους πωροπλίνθους. Το αρχαίο ανάλημμα της συλλεκτήριας δεξαμενής ήταν κτισμένο κατά το ισόδομο σύστημα τοιχοποιίας (σειρές κατεργασμένων λιθοπλίνθων [δόμοι] ομοίου ύψους κατά τη δόμηση). Πάνω σε αυτό εδράζεται το σύγχρονο ανάλημμα, ενώ στη θέση της αρχαίας δεξαμενής έχει κατασκευαστεί, στις αρχές της δεκαετίας του ΄50, νεώτερη από σκυρόδεμα. Αρχαία λιθόκτιστη σήραγγα με λαξευτή αύλακα στο δάπεδό της διοχετεύει το νερό στη σύγχρονη δεξαμενή.
Τα ανασκαφικά δεδομένα, που προέκυψαν στο χώρο μεταξύ της δεξαμενής και της ΝΑ γωνίας της εκκλησούλας του Άη Γιάννη του Ριγανά , οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι στο χώρο αυτό λειτουργούσε κατά τα Γεωμετρικά χρόνια, -9ος έως -8ος αι., αποθέτης ιερού, ο οποίος ήταν αφιερωμένο στη γνωστή χθόνια θεότητα του νερού, τον Αχελώο.
Η Κρήνη Κλεψύδρα. Η σημερινή άποψη παρουσιάζει τα υπολείμματα της αρχαίας
τοιχοδομίας της Κρήνης, όπως διασώζονται στο σύγχρονο οικισμό του Μαυροματίου.
ΠΗΓΕΣ:
Ιστότοπος: Υπουργείου Πολιτισμού
Ιστότοπος: ΛΗ΄ Ε.Π.Κ.Α.
Αριστομένης ο Μεσσήνιος
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου