Η γλυπτική της Μεσσήνης

Ο Δαμοφών, γιος του Φιλίππου από τη Μεσσήνη, είναι ο γνωστότερος γλύπτης της ώριμης ελληνιστικής περιόδου στη Νότιο Ελλάδα. Επιδιδόταν στην κατασκευή αγαλμάτων που εικόνιζαν αποκλειστικά θεούς και ήρωες. Τα κλασικιστικά στοιχεία των θεϊκών και ηρωικών μορφών του υπαγορεύονταν κατά ένα βαθμό από τον παραδοσιακό συντηρητικό χαρακτήρα αυτής της κατηγορίας έργων. Δούλευε κυρίως σε μάρμαρο, αλλά και σε ξύλο και χαλκό. Στα κολοσσιαίου συνήθως μεγέθους μαρμάρινα έργα του χρησιμοποιεί ενίοτε την τεχνική του ακρόλιθου, αλλά συνηθέστερα αυτή του τεμαχισμού. Συγκροτεί δηλαδή τις μορφές του από πολλά, χωριστά δουλεμένα, τεμάχια μαρμάρου, τα οποία συναρμολογεί, «συναρμόττει» με τη βοήθεια μεταλλικών συνδέσμων και κόλλας.
Η τεχνική του τεμαχισμού, που αξιοποιεί ακόμη και τα πολύ μικρά κομμάτια του πολυτίμου υλικού, ήταν αναπόφευκτη στα κολοσσιαίου μεγέθους και στα τολμηρά κινημένα έργα, γιατί ήταν αδύνατη η εξόρυξη επαρκούς ενιαίου μαρμάρινου όγκου. Χάρη στον περιηγητή Παυσανία, ο οποίος εκτιμούσε ιδιαίτερα την τέχνη του Δαμοφώντα, γνωρίζουμε δεκαπέντε τουλάχιστον έργα του (πέντε από αυτά πολύμορφα συντάγματα), ανιδρυμένα σε ιερά τεσσάρων πόλεων της Πελοποννήσου. Εννέα λατρευτικές συνθέσεις του βρίσκονταν στη γενέτειρα του γλύπτη Μεσσήνη, δύο στο Αίγιο, έδρα της Αχαϊκής Συμπολιτείας, τρία έργα του στην αρκαδική πρωτεύουσα Μεγαλόπολη και ένα λατρευτικό σύνταγμα στην αρκαδική Λυκόσουρα. Από τα έργα αυτά είχε βρεθεί το κολοσσιαίο τετράμορφο σύνταγμα του ναού της Δέσποινας στη Λυκόσουρα το 1910 σε ανασκαφή.

Αντιπροσωπευτικό έργο της τέχνης και της ικανότητας του στην απόδοση του λεπτού διάφανου υφάσματος και στην ταυτόχρονη ανάδειξη της πλαστικότητας της μαλακής γυναικείας σάρκας αποτελούν τα σωζόμενα μέλη θαλάσσιου θιάσου, ένας Τρίτων και δύο Τριτωνίδες, από τα ερεισίχειρα και το ερεισίνωτο του μαρμάρινου θρόνου των θεαινών της Λυκόσουρας. Ο Δαμοφών κλήθηκε από τους Ηλείους στην Ολυμπία να επισκευάσει το λατρευτικό χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός, το περίφημο στην αρχαιότητα έργο του μεγάλου Φειδία, και τιμήθηκε ιδιαίτερα για τη δουλειά του από την ηλειακή βουλή. Οι πρόσφατες έρευνες στη Μεσσήνη έφεραν στο φως κορμούς και θραύσματα από όλα τα έργα του που ήταν ανιδρυμένα στο Ασκληπιείο της Μεσσήνης: το τρίμορφο σύνταγμα Ασκληπιού-Μαχάονα-Ποδαλείριου, το δεκάμορφο σύνταγμα Απόλλωνος και Μουσών, τη Θήβα και τον Ηρακλή, την Τύχη, καθώς και την Αρτέμιδα Φωσφόρο. Ένα επιγραφικό μνημείο του 2ου αιώνα π.Χ. από τη Μεσσήνη, προσφέρει νέες πληροφορίες (πέρα από αυτές που δίνει ο Παυσανίας) για την καλλιτεχνική του δραστηριότητα τόσο στην αρκαδική Λυκόσουρα όσο και σε άλλες πόλεις της Πελοποννήσου, της Στερεάς και των νησιών. Ο Δαμοφών ήταν εξέχουσα προσωπικότητα με οικονομική δύναμη και πολιτική επιρροή στην πόλη του Μεσσήνη. Η φήμη του ως μεγάλου γλυπτή και γνώστη της τεχνικής όλων των μορφών αγαλματοποιίας ξεπερνούσε τα όρια όχι μόνο της Μεσσηνίας, αλλά και αυτής της Πελοποννήσου. Η περίοδος ακμής του φαίνεται ότι μπορεί να οριοθετηθεί με σχετική ασφάλεια μεταξύ των ετών 210 και 180 π.Χ. Τα έργα του δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως κλασικιστική αντίδραση που έπεται του ασιατικού μπαρόκ, αλλά ως πρωτότυπες νεοκλασικές δημιουργίες, που εμφανίζονται συγχρόνως ή και νωρίτερα από τα μεγάλα περγαμηνά επιτεύγματα. Η περίοδος της ακμής του συμπίπτει με την περίοδο ακμής της γενέτειρας του Μεσσήνης, πριν εξαναγκαστεί αυτή με την επέμβαση της Ρώμης να προσχωρήσει οριστικά το 182 π.Χ. στην Αχαϊκή Συμπολιτεία παρά τη θέληση της.