Παράσιτα της Ιστορίας

via 

Ένα από τα σπουδαιότερα εργαλεία, που κρατάει στα χέρια της η πολιτική εξουσία, είναι η χρήση της ιστορικής γνώσης. Η ιστορική καταγραφή και γνώση σε συνδυασμό με τις μεθόδους χειραγώγησης των μαζών και των τακτικών πολιτικής προπαγάνδας, μπορούν να κατευθύνουν την πολιτική σκέψη των ανθρώπων.

Οι έντονοι διαξιφισμοί διαφόρων πολιτικών προσώπων με θέμα τη μέθοδο της διδασκαλίας της Ιστορίας στα σχολικά εγχειρίδια μονοπωλούν σε μεγάλα διαστήματα το ενδιαφέρον στα ΜΜΕ. Μετά τους πολιτικούς, παίρνουν την σκυτάλη άνθρωποι, που φέρουν τον τίτλο του ιστορικού ερευνητή, προκειμένου να μας «διαφωτίσουν» για το ποια άποψη είναι ιστορικά σαφής και επιστημονικά αποδεδειγμένη.Ο εβραίος ιστορικός Shlomo Sand αποφαίνεται, ότι οι σύγχρονοι ιστορικοί μπορούν εύκολα να χειραγωγηθούν για πολλούς και διάφορους λόγους:

 

«Αναμφίβολα, η προσωπική εμπειρία μπορεί να επηρεάσει έναν ιστορικό στην επιλογή ερευνητικού θέματος, πιθανώς περισσότερο απ΄ό,τι έναν μαθηματικό ή έναν φυσικό. Αλλά θα ήταν λάθος να υποθέσουμε, ότι η προσωπική εμπειρία κυριαρχεί στη διαδικασία και τη μέθοδο εργασίας του ιστορικού. »Μερικές φορές μια γενναιόδωρη χορηγία καθοδηγεί τον ερευνητή σ΄έναν συγκεκριμένο τομέα. Άλλες φορές, αν και λιγότερο συχνά, νέα ευρήματα έρχονται στην επιφάνεια και υποχρεώνουν τον ερευνητή ν΄ακολουθήσει άλλη κατεύθυνση.»Εν τω μεταξύ, ό,τι κι αν ήταν αυτό, που αρχικά κινητοποίησε τον ερευνητή ως προς τα κεντρικά θέματα, με τα οποία θ΄ασχοληθεί, εξακολουθεί ν΄απασχολεί το μυαλό του. Και άλλοι παράγοντες, επίσης, βοηθούν στη διαμόρφωση οποιασδήποτε διανοητικής προσπάθειας.

Shlomo Sand σύγχρονος εβραίος ιστορικός

 
»Πάνω απ' όλους αυτούς τους παράγοντες βρίσκεται το γεγονός, ότι ο ιστορικός, όπως τα υπόλοιπα μέλη μιας κοινωνίας, επισωρεύει στρώματα συλλογικής μνήμης πολύ πριν γίνει ερευνητής. Καθένας από εμάς έχει αφομοιώσει πολλαπλές αφηγήσεις, που διαμορφώθηκαν από παρελθοντικούς ιδεολογικούς αγώνες. Μαθήματα Ιστορίας και Αγωγής του Πολίτη, το εκπαιδευτικό σύστημα, εθνικές εορτές κι επέτειοι, δημόσιες τελετές ─ ποικίλες σφαίρες μνήμης συνασπίζονται σ΄ένα φανταστικό σύμπαν, που αντιπροσωπεύει το παρελθόν, και το οποίο διαμορφώνεται πολύ πριν το άτομο αποκτήσει τα εργαλείο της κριτικής σκέψης.

»Μέχρι να φτάσει η εποχή, που ο ιστορικός θα κάνει τα πρώτα βήματα της καριέρας του και θ΄αρχίσει να κατανοεί το ξεδίπλωμα του χρόνου, το αχανές σύμπαν της πολιτισμικά κατασκευασμένης «αλήθειας» έχει εγκατασταθεί στο μυαλό του, και οι σκέψεις δεν μπορούν παρά να περνούν μέσα από αυτό. Έτσι, ο ιστορικός είναι το ψυχολογικό και πολιτισμικό προϊόν όχι μόνο των προσωπικών εμπειριών του, αλλά και της ενσταλαγμένης μνήμης».

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια της κίβδηλης ιστορικής συγγραφής από ποικίλους ιστορικούς, οι οποίοι άλλοτε εποφθαλμιούν πτυχία, άλλοτε ακαδημαϊκές κι άλλοτε πολιτικές θέσεις ή επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα ρεύμα θαυμαστών, που θα αγοράσει τα βιβλία τους, γράφουν την Ιστορία όχι όπως πραγματικά είναι, αλλά όπως συμφέρει την εκάστοτε εξουσία και την ιδεολογία που πρεσβεύει.

Αυτό, στο παράδειγμα της Ελλάδας, γίνεται από τη δημιουργία τους κράτους μέχρι και σήμερα. Όλοι όσοι έγραψαν την Ιστορία, οι ιστορικοί, αλλά και συγγραφείς, λογοτέχνες, ποιητές κ.λπ. ήταν όλοι βολεμένοι σε δημόσιες θέσεις, κυβερνητικούς και ακαδημαϊκούς θώκους κι έγραψαν ό,τι έπρεπε για να δημιουργήσουν στην αρχή και να ενδυναμώσουν αργότερα, το εκκολαπτόμενο τότε, εθνικό φαντασιακό μας.

Xαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του λυρικού ποιητή Αρ. Βαλαωρίτη, ο οποίος έπλεκε το εγκώμιο των εξεγερμένων ρωμιών του ’21 από το ασφαλές έδαφος της αγγλοκρατούμενης Λευκάδας. Ο μεγαλοαστός αυτός ποιητής, όντας μάλιστα ιδιοκτήτης της νήσου Μαδουρής, που βρίσκεται απέναντι από το Νυδρί και παραπλεύρως του Σκορπιού, διέμενε σε πολυτελή βίλα. Καλλιεργώντας με την ποίηση και συγγραφή του το εθνικό φαντασιακό των ρωμιών εκλέχτηκε βουλευτής αρχικά στην Ιόνιο Βουλή και κατόπιν στο νέο κράτος.

Άλλο παράδειγμα είναι ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο οποίος, ταγμένος στην εθνική ιδέα συνέδεσε το απώτατο παρελθόν του ελλαδικού χώρου με το αρβανιτοβλάχικο κ.λπ. παρόν της εποχής του, μέσω του Βυζαντίου. Το κράτος τον αντάμειψε και τον έκανε πρύτανη, ενώ από το κατεστημένο της Ρωμιοσύνης θεωρείται σήμερα ο «πατέρας» της εθνικής μας ιστοριογραφίας.

Με το ίδιο σκεπτικό δεν μπορούμε να φανταστούμε, ότι κάποιος σύγχρονος πρύτανης του πανεπιστημίου της Π.Γ.Δ.Μ., μπορεί να έχει αντίθετη ιδεολογία από τη βασική πολιτική γραμμή της ηγεσίας της χώρας του. Όταν κάποιοι υπεύθυνοι προσέγγισαν τον φιλόσοφο Σπινόζα, για να του προτείνουν να γίνει καθηγητής πανεπιστημίου, εκείνος αρνήθηκε τη θέση δίνοντάς τους την εξής απάντηση: «Οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα, περιορίζει την ελευθερία της σκέψης».

Καθ' όμοιο τρόπο και ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, αν δεν είχε γράψει αυτά που έγραψε, αλλά τα αντίθετα, δεν θα γινόταν πρύτανης.
 

Διόδωρος Σικελιώτης (1ος αι. π.Χ.─1ος αι. μ.Χ.)

Μέσα σε αυτή τη σύγχυση που υπάρχει, ο κάθε λαός διεκδικεί για τον εαυτό του τα ηνία του παγκόσμιου πολιτισμού και κάθε ένας νομίζει, ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Αυτό, ήδη από τα αρχαία χρόνια το είχε διαπιστώσει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, ο οποίος γράφει στο πρώτο βιβλίο της «Ιστορικής Βιβλιοθήκης» του: «Σχετικά με το ποιοι ήταν οι πρώτοι βασιλείς, ούτε εμείς έχουμε κάτι να πούμε ούτε συμφωνούμε με τους ιστορικούς, που δηλώνουν, ότι γνωρίζουν, διότι είναι αδύνατο η ανακάλυψη της γραφής να είναι τόσο παλιά όσο η εποχή των πρώτων βασιλέων. »Ακόμη όμως κι αν κάποιος ισχυρισθεί, ότι υπήρξε τόσο παλιά, είναι φανερό, ότι η τάξη των ιστοριογράφων φαίνεται πως εμφανίστηκε εντελώς πρόσφατα στην κοινωνία.

 
»Όσο για την αρχαιότητα του ανθρώπινου γένους, όχι μόνο οι έλληνες αλλά και πολλοί βάρβαροι διεκδικούν για τον εαυτό τους την προτεραιότητα ισχυριζόμενοι, ότι είναι αυτόχθονες κι ότι πρώτοι αυτοί απ' όλους τους ανθρώπους έγιναν οι εφευρέτες των τεχνών, που είναι χρήσιμες στη ζωή του ανθρώπου και πως μόνο τα γεγονότα της δικής τους ιστορίας καταγράφτηκαν από τα πολύ παλαιά χρόνια.

»Εμείς βέβαια, δεν θα επιχειρήσουμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια την αρχαιότητα του κάθε λαού ούτε ποιος λαός προηγείται των άλλων σε παλαιότητα και πόσο, αλλά θα αναγράψουμε περιληπτικά τα όσα λέει κάθε λαός για την αρχαιότητα του και τα πρώτα γεγονότα της ιστορίας του έχοντας πάντα κατά νου τη συμμετρία του έργου». (9, 2).

Άρα βλέπουμε, ότι ο εθνικισμός ─σύμφωνα με το σύγχρονο όρο─ είναι ήδη εντοπισμένος από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη από τα αρχαία χρόνια. Κι εκτός του ότι είναι ένα βεβαιωμένο ψέμα, είναι κι ένα πολιτικό εργαλείο, που οδήγησε τον θεωρητικό Ernest Gellner να αποφανεί, ότι: «είναι ο εθνικισμός, που γέννησε τα έθνη κι όχι το αντίστροφο».
 

Δανειστήκαμε πριν τα λόγια ενός σύγχρονου εβραίου κι ενός αρχαίου έλληνα ιστορικού. Με τη γραμμή αυτών των δύο συμπίπτει κι ένας μεγάλος άραβας ιστορικός του 14ου αιώνα, ο οποίος θεωρείται ως ο αντίστοιχος Θουκυδίδης των αράβων, ο Ibn Khaldun, ο οποίος γράφει:«Οι μεγαλόσχημοι ιστοριογράφοι του Ισλάμ, αυτά τα παράσιτα της Ιστορίας, κάλυψαν τα γεγονότα των καιρών συγκεντρώνοντάς τα, καταγράφοντάς τα, αποθηκεύοντάς τα κι αναδεικνύοντάς τα με ψεύδη, που τα φαντάστηκαν και διακοσμώντας τα με εμβόλιμες ιστοριούλες και ανίσχυρες αναφορές, που συνέθεσαν οι ίδιοι και τοποθέτησαν στις σελίδες τους. »Και απαίτησαν αυτά τα γραπτά, πολλοί από τους μετέπειτα ιστορικούς, και μας τα μετέφεραν όπως τα άκουσαν και δεν σχολίασαν τα αίτια των γεγονότων και των καταστάσεων και δεν πρόσεξαν ούτε αρνήθηκαν τις αναπόδεικτες αναφορές ούτε τις απέβαλαν, επειδή δεν ασχολήθηκαν με την επαλήθευσή τους, επειδή η πρόθεσή τους για βελτίωση ήταν συνήθως πολύ αδύναμη.

Ibn Khaldun άραβας ιστορικός (14ος αιώνας)

 
»Η πλάνη είναι εραστής των ειδήσεων. Η μίμηση είναι πανάρχαια συνήθεια, που ακολουθεί τον άνθρωπο. Ο παρασιτισμός της τέχνης είναι πλατύς και μακρύς και το λιβάνι της άγνοιας των ανθρώπων ένα βαρύ και δυσβάστακτο φορτίο, επειδή το δίκαιο δεν εδραίωσε την εξουσία του και το ψεύδος βάλλει με τα φλογισμένα βλήματα του Σατανά την αναζήτηση της αλήθειας. Ο αντιγραφέας μόνο αντιγράφει ό,τι του υπαγορεύουν, αλλά ο νους είναι που αναγνωρίζει το σωστό και βλέπει τη γνώση να λάμπει στις σωστές σελίδες».
 

Γιάνης Κορδάτος (1891─1961) νομικός, κοινωνιολόγος, πολιτικός, ιστορικός

Παρατηρούμε, ότι και ο άραβας ιστορικός ─ως γνήσιος επιστήμονας─ αμφισβητεί τη γνώση, που έπεσε στα χέρια του και που αναπτερώνει το «εθνικό» φρόνημα των αράβων της εποχής του και βεβαιώνει, ότι μέσα σε αυτή τη γνώση υπάρχουν ψεύδη και παραμύθια. Τέλος, και ο Γιάνης Κορδάτος παραδέχεται με αυστηρότητα και με δόση αυτοκριτικής, ότι: «Όταν φορούμε ψευτοαριστερές παρωπίδες, τότε βγάζουμε ορισμένους θεωρητικούς φετφάδες... »Βγάζουμε τα συμπεράσματα που μας συμφέρουν στις πολιτικές μας επιδιώξεις. Αυτό όμως, δεν είναι ούτε ιστορική έρευνα, ούτε Ιστορία. Είναι παραχάραξη της Ιστορίας και οι ιστορικοί αυτής της σχολής είναι κομπογιαννίτες». (Βλ. «Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», τόμ. Γ’, κεφ. 8).