Ο Ελληνιστικός "τύμβος των αθλητών", Τραγάνα Τριφυλίας

 Ο τύμβος Τσοπάνη Ράχη βρισκόταν σε χαμηλό ύψωμα , περίπου 1,5 χιλιόμετρο ΝΔ της Τραγάνας Τριφυλίας. Είναι το ψηλότερο σημείο της περιοχής που αποτελεί μια πολύ μεγάλη ανοιχτή και επίπεδη έκταση με αμμώδης χώμα, όπου μέχρι πρόσφατα κυρίως καλλιεργούνταν καρπούζια .
 Σε ανασκαφές που έγιναν στις αρχές του 1960 και εντός Τύμβου ανασκάφηκαν τάφοι της Ελληνιστικής περιόδου. Οι τάφοι ήταν κιβωτιόσχημοι με επένδυση από πέτρινες πλάκες και οι νεκροί είχαν ενταφιαστεί εντός ξύλινων φέρετρων. Οι σκελετοί αλλά και τα κτερίσματα παραπέμπουν κυρίως σε νεαρούς άνδρες και ο αρχαιολογικός χώρος ονομάστηκε "Τύμβος των αθλητών".
 Στα ευρήματα συγκαταλέγονται χρυσά διαδήματα, ένα ασημένιο αγγείο, γυάλινα αγγεία, χάλκινα και ασημένια νομίσματα, λυχνάρια, πολλά κεραμικά αγγεία, και μια μεγάλη βάση στήλης.

Αριστερά φωτογραφία του 1995 που δείχνει τον Τύμβο στην Τοπάνη Ράχη με την αγροικία και δεξιά στιγμιότυπο από της ανασκαφές του 1960 

 Σύμφωνα με τους Αμερικάνους αρχαιολόγους του The Pylos Regional Archaeological Project το 1995 δεν φαινόταν σχεδόν τίποτα από τον αρχαιολογικό χώρο αφού ήταν εγκαταλελειμμένος και πλήρως καλυμμένος με άγρια βλάστηση. Στον τύμβο είχε ανεγερθεί ένα αγροτόσπιτο ενώ μιά πέτρινη πλάκα, ίσως κάλυμμα τάφου, ήταν το μόνο ορατό σημείο του μνημείου.(Εικόνες κάτω)

 Σε μικρή απόσταση από τον Τύμβο στην Τσοπάνη Ράχη, από τις 20 Φεβρουαρίου του 2007 έως τις 31 Ιουλίου του 2010 στο πλαίσιο των εργασιών για την ανέγερση της ξενοδοχειακής μονάδας Costa Navarino – Navarino Dunes με γήπεδο γκολφ δεκαοκτώ διαδρομών, το οποίο αναπτύσσεται σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα, βορειοδυτικά του χωριού Ρωμανός, διεξήχθησαν σε διάφορα σημεία της τεράστιας έκτασης, συνεχόμενες σωστικές αρχαιολογικές ανασκαφές.
 Ήρθε στο φως εκτεταμένος Πρωτοελλαδικός οικισμός, -3200 έως -2200, που είναι ο μεγαλύτερος της Μεσσηνίας που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Στα ευρήματα του οικισμού συγκαταλέγονται αξιόλογα αγγεία της εποχής αλλά και εργαστήριο χαλκού, μοναδικού για ολόκληρη την Πελοπόννησο. Στην ίδια περιοχή ανασκάφτηκαν Μυκηναϊκός Θολωτός τάφος, -1600, τάφοι και οικίες της εποχής του Σιδήρου, -1100 έως -800, πρώιμος Αρχαϊκός Ναός, επίσης μοναδικού για την Μεσσηνία αλλά και οικιστικές εγκαταστάσεις των Ελληνιστικών χρόνων.

 Σε ότι αφορά την Ελληνιστική περίοδο, όταν και κατασκευάστηκε ο "Τύμβος των Αθλητών", στην ίδια περιοχή υπήρχε ναός όπου γινόταν λατρεία μιας θεότητας, προστάτιδας των άγριων ζώων και της φύσης, της Αρτέμιδος ή της Πότνιας Θηρών. Ο ναός θα πρέπει να ήταν σε λειτουργία από τους αρχαϊκούς χρόνους, -7ος αι., έως την Ελληνιστική Εποχή, -3ος έως -2ος αι. Εξωτερικά του βόρειου τοίχου του ναού αποκαλύφθηκαν λείψανα θεμελίων και άλλων κτισμάτων, γεγονός που φανερώνει ότι στο περιβάλλον του υπήρχαν και άλλα βοηθητικά οικοδομήματα, που εξυπηρετούσαν τη λειτουργία του ή και τους πιστούς που επισκέπτονταν το ναό.
 Επίσης ανασκάφηκε μεγάλο διώροφο κτιριακό συγκρότημα αγροτικού χαρακτήρα των Ελληνιστικών χρόνων. Βοηθητικοί χώροι της αγροικίας χρησίμευαν πιθανόν ως αποθήκες, εργαστήρια, χώροι παρασκευής εμπορευμάτων κ.λπ., για την εξυπηρέτηση των αγροτικών αναγκών των κατοίκων.

 Να σημειώσουμε ότι σε απόσταση 3 χιλιομέτρων, στην θέση του Παλαιόκαστρου, τοποθετείτε η αρχαία Πύλος των Κλασσικών- Ελληνιστικών χρόνων.

 Όλα αυτά τα ευρήματα  καταδεικνύουν την αρχαιολογική σπουδαιότητα της περιοχής επιβεβαιώνοντας τη συνεχή και χωρίς διακοπή κατοίκηση του χώρου κατά την αρχαιότητα. Η εγγύτητα με τη θάλασσα, η εξασφάλιση ύδατος από τον ποταμό Σέλα και τους χειμάρρους που καταλήγουν σε αυτόν, το ήπιο κλίμα και η ευφορία των πεδινών εδαφών, ήταν από τους κυριότερους λόγους της ιδιαίτερης προτίμησης των ανθρώπων για την κατοίκηση της περιοχής αυτής.

ΕΥΡΗΜΑΤΑ "ΤΥΜΒΟΥ ΑΘΛΗΤΩΝ", -3ος/ -2ος ΑΙΩΝ

Αριστερά: Πήλινη οινοχόη με τριφυλλόσχημο στόμιο από τον τάφο 3 του ελληνιστικού τύμβου των Αθλητών στην Τσοπανη Ράχη. Φέρει ραδινή λαβή και, από το σημείο όπου η λαβή ενώνεται με το σώμα και κάτω διακοσμείται με κάθετες γραμμές χτενωτής διακόσμησης.

Δεξιά: Μελαμβαφής κάνθαρος με ευρύ λαιμό, ημισφαιρικό σώμα, λαβές με πεπλατυσμένες λοξές αποφύσεις και βαθμιδωτή βάση. Γύρω από το λαιμό φέρει διακόσμηση από φύλλα κισσού και κάτω από αυτήν τριπλή σειρά μαστοειδών αποφύσεων. Η διακόσμηση αυτή ανήκει στον τύπο της "Δυτικής Κλιτύος" και προέρχεται από αττικά εργαστήρια. Ο συγκεκριμένος κάνθαρος όμως, όπως και οι παρόμοιοι από την Τσοπάνη Ράχη, αποδίδονται σε εργαστήριο της Δυτικής Πελοποννήσου που μιμείται τα αττικά πρότυπα.

Αριστερά: Ελληνιστική λάγυνος από τις ανασκαφές στον τύμβο της Τσοπάνη Ράχης. Το σχήμα της είναι ιδιαίτερα ραδινό, με ψηλή λαβή, σχεδόν γωνιώδη. Στη λευκή επιφάνεια του αγγείου, γύρω από τον ώμο, αναπτύσσεται με ερυθρωπή βαφή, το διακοσμητικό μοτίβο που συνίσταται σε γιρλάντες από φύλλα που στερεώνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα με κορδέλες δεμένες σε κάποια υποθετική οροφή. Η βάση του λαιμού και το κάτω μέρος του αγγείου διακοσμούνται με ταινίες από το ίδιο χρώμα.

Δεξιά: Ιχθυοπινάκιο με υπολείμματα τροφής από τον κιβωτιόσχημο τάφο 3 του τύμβου της Τσοπάνη Ράχης. Διακρίνεται στο κέντρο ψαροκόκκαλο και περιμετρικά αυτού μικρότερα οστά ζώων και πτηνών. Το ιχθυοπινάκιο παραπέμπει στο τελευταίο νεκρόδειπνο προς τιμήν των νεκρών.

 Αριστερά: Μελαμβαφής σκύφος με εσωτερική διακόσμηση λευκού χρώματος από κάθετες γραμμές ψηλά στο σώμα του αγγείου και σχηματοποιημένο ρόδακα στο κέντρο της βάσης.

Δεξιά: Πήλινος ηθμός (σουρωτήρι) που βρέθηκε τοποθετημένο ως κτέρισμα στον ελληνιστικό Τύμβο των Αθλητών στην Τσοπάνη Ράχη.

Αριστερά: Μόνωτη μελαμβαφής οινοχόη, με έξω νεύον χείλος και πολύ στενή βάση. Δεξιά: Γυάλινο μπωλ με χείλος ελαφρώς έσω νεύον από υαλόμαζα σκούρου πράσινου-κυανού χρώματος, με ανάγλυφη διακόσμηση από επαναλαμβανόμενες σπείρες σε όλη την έκταση του σώματος.

Γυάλινο ελληνιστικό μπωλ από την Τσοπάνη Ράχη. Σκυφοειδές ανοικτό αγγείο από υαλόμαζα στην απόχρωση του μελιού, κατασκευασμένο σε μήτρα. Διαμορφώνεται από ημισφαιρικό σώμα. Κάτω από το χείλος φέρει τρεις οριζόντιες διακοσμητικές γραμμές. Η ζώνη που διαμορφώνεται από τις οριζόντιες γραμμές μέχρι τον πυθμένα του αγγείου διακοσμείται από κάθετες ανάγλυφες ραβδώσεις.

 Σκύφος Μεγαρικός σκύφος Μεγαρικό εργαστήριο Β’ μισό -2ου αι. Κτέρισμα  Τάφος 3, τύμβος Τσοπάνη-Ράχη. Ανάγλυφος σκύφος με χείλος ελαφρώς έσω νεύον, πηλό κοκκινωπό και ερυθρή βαφή. Ακόσμητη ζώνη κάτω από το χείλος, που ακολουθείται από μια ζώνη με οκτάφυλλους ρόδακες και στο σώμα επάλληλα οξυκόρυφα φυλλάρια με κεντρικές νευρώσεις.

Ο σκύφος ανήκει τυπολογικά στους ιωνικούς ανάγλυφους σκύφους. Παράλληλα βρίσκουμε στο εργαστήριο των Ωραίων Μεδουσών (από την Δήλο) αλλά και στο ελληνιστικό νεκροταφείο της Πύλου.

Αριστερά: Αλάβαστρον Φιαλίδιο για αρωματικές ύλες από υαλόμαζα, -4ος/ -1ος αι. Κτέρισμα ελληνιστικός τύμβος Τσοπάνη Ράχης ύψος 10 εκ., εξωτερική διάμετρος 3 εκ. Μικρό αλάβαστρο από μπλε γυαλί κατασκευασμένο με την τεχνική του Millefiori, με προσμίξεις δηλαδή άλλων χρωμάτων γυαλιού σε "φέτες", οι οποίες τοποθετούνταν έτσι ώστε να σχηματίζουν γραμμικά μοτίβα και έμπαιναν στο ίδιο καλούπι. Το συγκεκριμένο έχει μοτίβα στο σχήμα το "φτερού", σε υπόλευκο και κίτρινο χρώμα. Φέρει δύο μαστοειδείς αποφύσεις εν είδει λαβών. Τα αλάβαστρα χρησιμοποιούνταν κυρίως ως μυροδοχεία ή πάντως για την μεταφορά καλλυντικών υλών. Η κατεργασία γυαλιού ήταν γνωστή στη Δυτική Μ. Ασία, την Κρήτη και την Αίγυπτο ήδη από το -1500. Στις πινακίδες Γραμμικής Β' είναι γνωστός ο όρος ku-wa-no-wo-ko, που σημαίνει τον τεχνίτη που κτασκευάζει αντικείμενα από λάπις λάζουλι και γυαλί (δηλαδή στην ουσία από μπλε γυαλί). Θεωρείται ότι η κατεργασία γυαλιού ήταν μια ακόμη από τις δραστηριότητες που ελέγχονταν από τα ανακτορικά κέντρα.

Δεξιά: Αμφικωνικό μικρό αγγείο με επιγραφή. Β’ μισό -2ου αι. Κτέρισμα- Τάφος 3.

Άωτο ημίβαφο μικρογραφικό αγγείο με αμφικωνικό σώμα, ακέραιο. Ο πηλός του είναι ωχροκίτρινος και η βαφή καστανομέλανη. Έξω νεύον χείλος, βάση κωνική και στον ώμο φέρει την επιγραφή ΑΛΥΠΟΥ. Παράλληλο υπάρχει από τον Πειραιά, από σύνολο που περιείχε νομίσματα κοπής του -87 ανήκει στην κατηγορία των φαρμακευτικών μικρογραφικών αγγείων. Τα παραδείγματα που βρέθηκαν στην Αγορά των Αθηνών έχουν θεωρηθεί εισηγμένα.

 

source:

Aristomenis o messinios